15. ΔΙΑΒΟΛΟΣ
(Συμβολή στην κατανοήση του ζωδίου του Αιγόκερω)
Τράβα από μας της αμαρτίας τον κίνδυνο σπλαχνίσου του πονηρού του λογισμού , το ακάθαρτο ζωύφι μέσα μας πάτα το
Κωστής Παλαμάς
με τον τραγογένη Θεούλη που διδαχός μούχει γένει σταφύλια στα μηνίγγια μου αραδειάζω.
Κώστας Βάρναλης
Η κάρτα αυτή θεωρείται από τις πιο δύσκολες κάρτες της Μεγάλης Αρκάνας, το όνομά της και μόνο δημιουργεί τρόμο όπως επίσης τρομακτική είναι και η απεικόνισή της σε όλες τις version της Ταρώ.
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη φύση της και να απο-κωδικοποιήσουμε το συμβολισμό της θα πρέπει να εργασθούμε ως εξής:
α) Προσέγγιση της ονομασίας της, τι σημαίνει δηλαδή ο όρος «Διάβολος» κυρίως στη χριστιανική παράδοση.
β) Ποια η θέση της και κατ’ επέκταση η θέση του Διαβόλου στο σύστημα της μεγάλης Αρκάνας, πια είναι η μύηση που πρέπει να πάρει ο ταξιδιώτης μέσα από αυτή την κάρτα.
γ) Ποια η σχέση αυτής της κάρτας με το ζώδιο του «Αιγόκερω», για ποιο λόγο συνδέεται με αυτό το ζώδιο.
δ) Σύνδεσή της με τον αριθμό 15, αριθμό «μαγικό». Σύνδεσή της επίσης με τον αριθμό 6, αριθμό σεξουαλικότητας (μην ξεχνάμε η κατ’ εξοχήν κάρτα του έρωτα είναι η κάρτα 6). Ας ξεκινήσουμε λοιπόν:
Α) Το αρχέτυπο του Διαβόλου
Η λέξη «Διάβολος» προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «διαβάλλω», που σημαίνει βάζω κάποιον σε πειρασμό. Άρα διάβολος είναι οτιδήποτε μας ωθεί σε πειρασμό, είναι όλα τα ένστικτα μας και οι ανάγκες του κατώτερου εαυτού μας, που υπάρχουν μέσα μας και αναζητούν κάθε στιγμή τον τρόπο για να εκδηλωθούν. Είναι ότι ξέρουμε πως είναι αρνητικό να εκδηλωθεί και που θέλει όμως να εκδηλωθεί, είναι ο πιο σκοτεινός μας εαυτός που και οι ίδιοι τρομάζουμε όταν τον εντοπίζουμε. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει τη σκοτεινή του πλευρά και σ’ αυτή τη σκοτεινή πλευρά υπάρχουν όλα τα πάθη, κυρίως τα ερωτικά, η επιθυμία για κυριαρχία, η λύση για εξουσία. Έτσι η ψυχολογία εξηγεί αυτό που ονομάζεται «Διάβολος», ως προβολή δηλαδή των κατώτερων ενστίκτων μας, του πρωτόγονου εαυτού μας σε μια οντότητα έξω από μας που μας βολεύει να πιστεύουμε πως αυτή μας οδηγεί στο κακό. Ο Διάβολος δηλαδή είναι η συγκεκριμένη έκφραση που παίρνει το κακό και η οποία φαίνεται πως πάντα σκοπό έχει να διαβάλει τους ανθρώπους οδηγώντας τους σε αυτό, να τους κρατά προσηλωμένους στην ύλη και να τους εμποδίζει να ακολουθούν τις ανώτερες εκφάνσεις του εαυτού τους. Στη θρησκεία ο Διάβολος λέγεται και «έκπτωτος άγγελος», είναι αυτός που έκανε επανάσταση εναντίον του Θεού, έφυγε από τον παράδεισο και από τότε προσπαθεί να υπονομεύσει το έργο του Θεού.
Μέχρι το Μεσαίωνα δεν είχε δοθεί στο διάβολο μια συγκεκριμένη μορφή, δεν είχε δηλαδή προσωποποιηθεί (στη βίβλο απλώς συνδέεται με το φίδι, σύμβολο του πειρασμού). Έτσι λοιπόν σιγά-σιγά στο Μεσαίωνα άρχισε να δημιουργείται η εικόνα του Διαβόλου και βέβαια επειδή αυτός είχε συνδεθεί με το κακό, έπρεπε και η απεικόνισή του να μην έχει τίποτα το θετικό· γι’ αυτό το λόγο τα χρόνια εκείνα άρχισαν να τον απεικονίζουν με τον τραγοπόδαρο θεό των Ελλήνων, τον Πάνα. Του έδωσαν χαρακτηριστικά που είχε ο Πάνας, δηλαδή γενάκι με κέρατα στο κεφάλι, τριχωτό σώμα από τη μέσα και κάτω, διχαλωτές οπλές και μακριά ουρά. Είχε έντονα δηλαδή τα στοιχεία που έχει ένα ζώο, η κατσίκα, γι’ αυτό και η σύνδεσή του με το ζώδιο του Αιγόκερω, κάτι που αναλυτικά θα θίξουμε παρακάτω. Γι’ αυτό ακόμα και σήμερα έχουμε τις λέξεις «κατσικοπόδαρος», γι’αυτό και οι μάγισσες στο μεσαίωνα κρατούσαν μία κατσίκα, γι’ αυτό και σήμερα ακόμα όταν θέλουμε να μιλήσουμε για ένα σάτυρο που είναι και λίγο μεγάλος στην ηλικία χρησιμοποιούμε την έκφραση «Γερο-τράγος».
Εν κατακλείδι λοιπόν ο Διάβολος αρχετυπικά είναι το κακό, το οποίο υπάρχει μέσα μας και ενεργοποιείται από κάποια αυθύπαρκτη οντότητα, ανεξάρτητη από μας, η οποία συνεχώς μας «διαβάλλει», ώστε να ενεργοποιηθεί ότι αρνητικό έχει μέσα μας και αυτή η οντότητα να πετύχει το στόχο της, που είναι η υπονόμευση του ίδιου του θεού. Βέβαια η ψυχολογία υποστηρίζει πως ο Διάβολος δεν υπάρχει ως αυθύπαρκτη οντότητα, απλώς η οντότητα αυτή – την οποία η θρησκεία αποδέχεται – είναι προβολή νοητική δική μας, στην οποία οντότητα προσωποποιούμε τον κακό μας εαυτό.
Ο Διάβολος έχει συνδεθεί στο Μεσαίωνα με τον πλανήτη Κρόνο, γι’ αυτό και η λέξη Σατανάς, η οποία ακουστικά θυμίζει το λατινικό όνομα του Κρόνου που είναι SATURNUS. Επειδή πάλι ο Κρόνος κυβερνά το ζώδιο του Αιγόκερω, έχουμε έναν ακόμη λόγω που η κάρτα αυτή συνδέεται με το ζώδιο του Αιγόκερω.
Αφού λοιπόν προσδιορίσαμε την έννοια του Διαβόλου και ψυχολογικά και μεταφυσικά, εξετάσαμε την αρχετυπική της φύση και δείξαμε τη σχέση Διαβόλου – Πάνα – Κρόνου, ας δούμε τώρα τη λειτουργία αυτής της κάρτας στα πλαίσια της Μεγάλης Αρκάνας.
Β) Η λειτουργικότητα της κάρτας
Το έχουμε τονίσει πολλές φορές πως η Μεγάλη Αρκάνα αφηγείται μία ιστορία, δείχνει την πορεία προς την εξέλιξη και την ολοκλήρωση, είτε είναι η ολοκλήρωση ενός ατόμου στα πλαίσια μιας ζωής, είτε η εξέλιξη μιας ψυχής στην πορεία των ενσαρκώσεων είτε η εξέλιξη – ανέλιξη του ίδιου του Θεού που μέσα από το παιχνίδι της δημιουργίας, προσπαθεί να γνωρίσει τον ίδιο του τον εαυτό. Οποιαδήποτε εκδοχή και να πάρουμε αλλά κυρίως τις δύο πρώτες, η κάρτα «Διάβολος» δηλώνει τον πειρασμό, δηλώνει τη στιγμή της αυτογνωσίας, όταν μαθαίνουμε τις πιο σκοτεινές πτυχές του εαυτού μας, που δεν φανταζόμασταν καν ότι υπήρχαν και όταν τις συνειδητοποιούμε τρομάζουμε.
Είδαμε πως με την κάρτα 10 (Τροχός) ξεκίνησε η δεύτερη μύηση, η πορεία του ταξιδιώτη προς τα βάθη της ψυχής, η οποία πορεία οδήγησε τον ταξιδιώτη στον εκούσιο θάνατο του παλαιού του εαυτού, τον έφερε σε επαφή με το χώρο του αοράτου, το χώρο του υποσυνείδητου και του ασυνείδητου. Γοητεύθηκε από αυτόν τον χώρο, είδε πως υπάρχουν πραγματικότητες πέραν από την υλική πραγματικότητα που δεν τις αγγίζουν καν οι αισθήσεις και η λογική και γι’αυτό τις υποτίμησε, είδε πως υπάρχουν γνώσεις που η λογική ούτε καν δεν μπορεί να προσεγγίσεί. Γι’ αυτό μετά τον «Θάνατο» ακολούθησε η «εγκράτεια» που θέλησε να διδάξει στον ταξιδιώτη μετριοπάθεια, σύνεση και φρόνηση, θέλησε να του δείξει πως πρέπει να ισορροπήσει τον χώρο της συνείδησης με τον χώρο του αοράτου και γι’ αυτό τον λόγο η κάρτα αυτή είναι μια κάρτα ισορροπίας. Όμως δεν έφερε αποτέλεσμα και γι’αυτό ακολουθεί ο πειρασμός του Διαβόλου, η κάρτα που τώρα εξετάζουμε.
Ο Ταξιδιώτης έχοντας κάνει «βουτιά» στο χώρο της ψυχής έρχεται σε επαφή με δύο πράγματα:
Α) Τον κακό του εαυτό, το εγώ των παθών και των ενστίκτων.
Β) Έρχεται σε επαφή με τις πληροφορίες εκείνες που θα μπορούσαν να του δώσουν τη δύναμη να αποκτήσει τέτοια εξουσία, ώστε να ικανοποιήσει τα πάθη και τα ένστικτά του ώστε να μπορεί να χειρίζεται πρόσωπα και καταστάσεις· οι γνώσεις αυτές που για τους κοινούς θνητούς είναι απόκρυφες, γιατί είναι απροσπέλαστες, έχουν να κάνουν με αυτό που ονομάζεται «Μαγεία», γι’ αυτό και η κάρτα αυτή είναι η κατ΄ εξοχήν κάρτα Μαγείας και ο Κρόνος και ο Αιγόκερως, που συνδέονται με αυτήν τη κάρτα αστρολογικοί δείκτες Μαγείας, περισσότερο και από τον Πλούτωνα και τον Σκορπιό (γι’ αυτό και στον Μεσαίωνα οι Αστρολόγοι συνέδεαν την Μαγεία με αυτούς τους δείκτες).
Γι’ αυτό και ο αριθμός 15, που είναι ο αριθμός αυτής της κάρτας θεωρείται «μαγικός αριθμός».
Σε αυτή λοιπόν την κάρτα ο ταξιδιώτης της Μεγάλης Αρκάνας πρέπει να αντιμετωπίσει τον σκοτεινό εαυτό του, να παλέψει με αυτόν ή να ενδώσει σε αυτόν. Έχει δηλαδή να αντιμετωπίσει ένα δίλημμα, πολύ πιο δυνατό από το δίλημμα που αντιμετώπισε στην κάρτα 6 (Εραστές)· τότε το δίλημμα ήταν ανάμεσα στην οικογένεια και την ερωμένη, τώρα το δίλημμα είναι ανάμεσα στον σκοτεινό του εαυτό και τον ανώτερο εαυτό του. Αξίζει να προσέξουμε πως και οι δύο κάρτες (Εραστές και Διάβολος) έχουν τα εξής κοινά στοιχεία:
α) συνδέονται με τον αριθμό 6, αριθμό που έχει να κάνει με το εξάκτινο αστέρι, το οποίο συνδέεται με σεξουαλικότητα και στο οποίο συνυπάρχει το αρσενικό με το θηλυκό στοιχείο.
β) και στις δύο κάρτες υπάρχει ένα δίλημμα.
γ) στις δύο κάρτες υπάρχει ένας πειρασμός ο οποίος παράγει το δίλημμα.
Η μεγάλη διαφορά είναι πως το δίλημμα στην κάρτα 6 έχει αίσιο τέλος, ακολουθεί ο θρίαμβος με την κάρτα 7 (Άρμα) ενώ στο θέλημα του Διαβόλου ακολουθεί η καταστροφή του «Κάστρου», κάρτα που θα αναλύσουμε αμέσως μετά.
Αφού λοιπόν είδαμε τη σύνδεση της κάρτας με το σύστημα της Μεγάλης Αρκάνας, ας δούμε το συσχετισμό της με το ζώδιο του Αιγόκερω.
Γ) Διάβολος και Αιγόκερως
Όπως είναι γνωστό ακόμα και σε αυτούς που ξέρουν ελάχιστη αστρολογία, ο Αιγόκερως είναι ζώδιο εξουσίας, συνδέεται με μεγάλες φιλοδοξίες, είναι ζώδιο γήινο, άρα συνδέεται με ύλη και είναι επίσης πολύ ισχυρό σεξουαλικά, γι’ αυτό και ο Άρης, ο πλανήτης του Σεξ, έχει έξαρση στον Αιγόκερω. Δύναμη, σεξ, εξουσία είναι στοιχεία που συνδέονται και με την κάρτα Διάβολος γι’αυτό και η σύνδεση της κάρτας με αυτό το ζώδιο.
Ο κυβερνήτης επίσης του Αιγόκερω, ο Κρόνος, είδαμε πως συνδέεται με αυτή την κάρτα, το δείχνει άλλωστε και το λατινικό του όνομα, όπως το αναλύσαμε παραπάνω.
Επειδή ο «Διάβολος» έχει να κάνει και με τη χρησιμοποίηση μαγικών δυνάμεων για απόκτηση υλικών αγαθών αδιαφορώντας για τις συνέπειες, συνδέεται με τον Αιγόκερω, ζώδιο σκληρό και ανελέητο, που στην πιο σκληρή του εκδοχή φτάνει ακόμα και στο σημείο «να πατά επί πτωμάτων» για να ικανοποιήσει την τάση του για εξουσία.
Συνδέεται επίσης με τον Αιγόκερω γιατί αυτός είναι το κατ΄ εξοχήν ζώδιο τελετουργίας, απαραίτητη προϋπόθεση για τη μαγεία, με την οποία συνδέεται ο Διάβολος.
Είδαμε, λοιπόν τη σύνδεση της κάρτας με το ζώδιο του Αιγόκερω, ας εξετάσουμε τώρα τη σχέση της με το μαγικό αριθμό 15.
Δ) «Διάβολος» και 15
Ο αριθμός 15 με θεοσοφική αναγωγή γίνεται 6, αριθμός που έχει να κάνει, όπως παραπάνω αναφέραμε, με το εξάκτινο αστέρι, σύμβολο σεξουαλικότητας μιας και σ’αυτό συνυπάρχει το αρσενικό με το θηλυκό στοιχείο (το τμήμα που ανέρχεται συνδέεται με το αρσενικό στοιχείο ενώ αυτό που κατέρχεται με το θηλυκό στοιχείο). Είναι λοιπόν το 6 αριθμός σεξουαλικότητας και η σύνδεσή του με το 15, από το οποίο προέρχεται και με το οποίο συνδέεται, δηλώνει κάποιο εγώ (1) που τελείως ελεύθερα και χωρίς κανένα ενδοιασμό (5) αφήνεται στις ερωτικές απολαύσεις (6). Αν πάρουμε πάλι υπ’ όψιν πως στις μαγικές πράξεις υπάρχει εξίσου χειρισμός και συνύπαρξη αρσενικών και θηλυκών δυνάμεων καταλαβαίνουμε γιατί το 6 συνδέεται με μαγεία και πολύ περισσότερο το 15, που έχει και την ελευθερία του 5, δεν έχει κανένα ενδοιασμό.
Αυτά για την αριθμολογική συσχέτιση της κάρτας. Ας δούμε τώρα πως τα σύμβολα της κάρτας στη version που χρησιμοποιούμε αποκαλύπτουν το περιεχόμενό τους.
Ε) Η συμβολική της κάρτας
Το πρώτο που παρατηρούμε είναι τα δύο κέρατα, παραδοσιακό σύμβολο του σατανά, της κατσίκας, με την οποία αυτό συνδέεται αλλά και του ζωδίου του Αιγόκερω. Βλέπουμε επίσης ο άνδρας της φωτογραφίας να μην είναι ηλικιωμένος, κάτι που είχαμε σε παλαιότερες version, θυμίζει σύγχρονο επιχειρηματία, «γιάπη» σαν να θέλει η κάρτα να μας υποβάλλει τη σύνδεσή της με το σύγχρονο κεφαλαιοκρατικό σύστημα, σύστημα εκμετάλλευσης, σκληρότητας και υλισμού. Ο άνδρας της φωτογραφίας φαίνεται σαν να φορά μία μάσκα και βέβαια έχει και ο ίδιος ένα χαλκά στη μύτη κάτι που θέλει να δείξει πως είναι φυλακισμένος, και πράγματι είναι φυλακισμένος στο χώρο της ύλης. Η πεντάλφα στο στήθος του, σύμβολο της ύλης, δείχνει τον υλισμό του, οι άνθρωποι που εξαρτώνται με αλυσίδες από αυτόν είναι τα θύματά του, συνυπάρχει εξίσου το αρσενικό με το θηλυκό στοιχείο, σύμβολο της σεξουαλικότητας της κάρτας, και γύρω γύρω υπάρχουν σύμβολα της σύγχρονης κερδοσκοπικής εποχής (π.χ. φυλάκιο εργοστασίου).
Στη κάρτα βλέπουμε να κυριαρχούν μουντά χρώματα που παραπέμπουν σε νύχτα και σκοτάδι, ο άνδρας της φιγούρας έχει τα δάκτυλα των χεριών του στραμμένα σε αυτόν κάτι που δείχνει τον εγωκεντρισμό του και στο κεφάλι του υπάρχει μία «ρωγμή», που θυμίζει γυναικείο όργανο αναπαραγωγής, ενώ η μύτη του είναι σαφέστατο φαλλικό σύμβολο (υπόψιν πως στον Μεσαίωνα ο Κρόνος, με τον οποίο συνδέεται αυτή η κάρτα, απεικονίζονταν και με αρσενικά και θηλυκά όργανα). Με τον τρόπο που αναφέραμε η κάρτα εικονίζει επίσης και το σέξι βασικό στοιχείο αυτής της κάρτας. Προσέχουμε επίσης πως ο άνδρας της φωτογραφίας φορώντας μάσκα, έχοντας αυτιά που θυμίζουν νυχτερίδα και όλα αυτά σε φόντο σκοτεινό μαζί με την πεντάλφα υποβάλλουν την μαγεία, ένα άλλο στοιχείο αυτής της κάρτας. Η μάσκα πάλι υποβάλλει και παρασκήνιο, άλλη μία ιδιότητα του ζωδίου του Αιγόκερω αλλά και κάθε εξουσίας. Τέλος κάποιες γραμμές στο μπράτσο του ανδρός θυμίζουν σιρίτια, κάτι πάλι που παραπέμπει σε εξουσία κα ιεραρχία, έννοιες Αιγοκερίσιες.
Ας δούμε και τον συσχετισμό αυτής της κάρτας με άλλες κάρτες: αν πέσει με τον «Αυτοκράτωρα» και προηγείται ο Διάβολος, είναι ένδειξη για αναταραχή σε μεγάλη κλίμακα, αν αντίθετα είναι πρώτος ο Αυτοκράτωρ είναι ένδειξη πως κάποιος ηγέτης θα δεχθεί κακόβουλες επιθέσεις, αν πέσει μαζί με την δικαιοσύνη μπορεί να έχουμε δικαστική πλάνη. Αν πέσει μαζί με τον Αρχιερέα δεν λειτουργεί ούτε η θετικότητα του Αρχιερέα ούτε η αρνητικότητα του Διαβόλου, δηλαδή αυτές οι δύο κάρτες αλληλοεξουδετερώνονται.
Κλείνοντας θέλουμε να τονίσουμε κάτι που έχουμε αναφέρει αλλά θεωρούμε πολύ σημαντικό να εμπεδωθεί, πως δηλαδή η κάρτα αυτή είναι κυρίως κάρτα αυτογνωσίας και αν την τραβήξουμε μπορεί να δηλώνει πως θα δούμε πτυχές του εαυτού μας πολύ σκοτεινές που πριν δεν γνωρίζαμε και που μπορεί να μας τρομάξουν.
Και ποτέ μην ξεχνάμε πως ο «Διάβολος», ακόμα και αν δεν υπάρχει ως αυθύπαρκτη οντότητα, σίγουρα υπάρχει μέσα μας.
Απόσπασμα απο το βιβλίο Ερμηνευτική Προσπέλαση των καρτών της ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΡΚΑΝΑΣ
(2010, Δρ. Χ. Παιζης σε συνεργασία με Α. Μανούσο)
